ویژگی های قهوه ی لیبریکا -۲

قهوه ی لیبریکا

کافه اکسسوری – بیش از ۱۲۰ گونه شناسایی‌شده در تیره قهوه وجود دارد. تولیدکنندگان، بازرگانان، رسترها، باریستاها و مصرف‌کنندگان عمدتاً با دو مورد از این موارد آشنا می‌شوند: عربیکا و روبوستا. بااین‌حال، گونه سوم پس‌ازاین دو وجود دارد که عمدتاً در جنوب شرقی آسیا رشد می‌کند: قهوه ی لیبریکا که امروزه این‌گونه اصلی‌ترین گونه از قهوه است که در مالزی و فیلیپین رشد می‌کند.

وضعیت قهوه ی لیبریکا در امروز

حدود ۲۰ سال پیش، لیبریکا حضور کمتری در بازار جهانی قهوه داشت و عمدتاً در قهوه فوری مورداستفاده قرار می‌گرفت.

پاچیتا می‌گوید: «لیبریکا با روبوستا مخلوط شده بود زیرا کشاورزان خریداری برای آن نداشتند. غالباً، آن‌ها این ترکیب را به تولیدکنندگان محلول قهوه مانند نستله یا کسانی که معمولاً روبوستا می‌خریدند می‌فروختند.»

بااین‌حال، او اضافه می‌کند که تلاش‌ها در اوایل قرن ۲۱ به محبوبیت این‌گونه در فیلیپین کمک کرد.

علاوه بر این، واردات عربیکا به مناطقی از جنوب شرقی آسیا – یعنی مالزی و فیلیپین – می‌تواند گران باشد. ازآنجاکه لیبریکا به‌صورت محلی رشد می‌کند، اغلب به‌راحتی در دسترس بوده و به‌طور قابل‌توجهی مقرون‌به‌صرفه تر است.

امروزه، لیبریکا در بازار جنوب شرقی آسیا موقعیت خوبی دارد. پاکیتا خاطرنشان می‌کند که این می‌تواند تا حدی به دلیل تقاضای ایجادشده توسط دین باشد. او می‌گوید: «مالزی و اندونزی عمدتاً [کشورهای] مسلمان هستند. بعد از نماز، [نوشیدن قهوه اغلب] بخشی از برنامه معمول است.»

چه آینده‌ای برای قهوه ی لیبریکا می‌توان متصور بود؟

در سراسر جهان، برداشت لیبریکا در حال تغییر و بهبود است. سال گذشته، بورنئو اولین سمپوزیوم قهوه خود را با محوریت تخصصی لیبریکا برگزار کرد و حتی یک مسابقه تفت دادن لیبریکا نیز برگزار کرد.

بااین‌حال، گونزالو خاطرنشان می‌کند که درست مثل عربیکا، تولید لیبریکای خاص یا باکیفیت می‌تواند دقیق باشد. «تنها راه غلبه بر مفاهیم منفی مرتبط با لیبریکا این است که دوستداران قهوه خاص این فرصت را داشته باشند که لیبریکا را میل کنند. برای این اتفاق، رستری های قهوه تخصصی پیشرفته باید قهوه‌های لیبریکا تولیدشده تحت پروتکل‌های ویژه را در پیشنهاد‌های خود قرار دهند.»

این مورد ممکن است موردتوجه برخی از رستری‌ها و کافه‌های موج سوم باشد، خصوصاً کسانی که بیشتر به انواع و فرآیندهای نادرتر و غیرمعمول علاقه‌مند هستند.

کشت قهوه ی لیبریکا در کنار گیاهان دیگر

برای تولیدکنندگان، کشت قهوه ی لیبریکا طیف وسیعی از مزایا را دارد. این محصول در کنار مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات، در میان سایر محصولات نیز رشد خوبی دارد و به کشاورزان اجازه می‌دهد تا برای پایداری بیشتر آنچه را که می‌کارند، تنوع ایجاد کنند.

پاچیتا می‌گوید: «شما حتی می‌توانید لیبریکا را در میان درختان میوه دیگر بکارید. به‌خصوص موز، پاپایا و آناناس با قهوه به‌خوبی رشد می‌کنند، بنابراین محصولات همراه خوبی هستند. بادام‌زمینی همچنین خوب است؛ چراکه نیتروژن موجود در خاک را ثابت می‌کند.»

بعلاوه، تغییر اقلیم به این معنی است که بسیاری از زمین‌های مناسب گیاهان عربیکا (که دارای درجه حرارت موردنیاز دقیق هستند) غیرقابل استفاده می‌شوند. برای تولیدکنندگان در این مناطق، سرمایه‌گذاری در محصول قوی‌تر می‌تواند تنها گزینه باشد. قهوه لیبریکا حتی ثابت کرده است که در بعضی مناطق مقاوم‌تر از روبوستا است – سیستم ریشه آن عمیق‌تر می‌شود و می‌تواند در انواع مختلف خاک رشد کند.

مشخصات جام منحصربه‌فرد قهوه ی لیبریکا ، انعطاف‌پذیری بالا و سابقه داستانی، آن را به یک گزینه جدید جذاب برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تبدیل کرده است. در عصر مشکلات و نگرانی‌ها، این می‌تواند یک فرصت نادر باشد. بااین‌حال، آیا این به‌عنوان یک راه‌حل عمل می‌کند یا نه باید منتظر ماند.

منبع: perfect daily grind

تنظیم و گردآوری بهنام حاتم جعفری

کافه اکسسوری را در اینستاگرام نیز دنبال کنید.

ویژگی های قهوه ی لیبریکا -۱

قهوه ی لیبریکا

کافه اکسسوری – بیش از ۱۲۰ گونه شناسایی‌شده در تیره قهوه وجود دارد. تولیدکنندگان، بازرگانان، رسترها، باریستاها و مصرف‌کنندگان عمدتاً با دو مورد از این موارد آشنا می‌شوند: عربیکا و روبوستا. بااین‌حال، گونه سوم پس‌ازاین دو وجود دارد که عمدتاً در جنوب شرقی آسیا رشد می‌کند: قهوه ی لیبریکا که امروزه این‌گونه اصلی‌ترین گونه از قهوه است که در مالزی و فیلیپین رشد می‌کند.

بنابراین قهوه ی لیبریکا از کجا آمده است؟ مزه‌اش مثل چیست؟ و آیا محبوبیت بیشتری پیدا خواهد کرد؟ برای پاسخ به این سؤالات و کسب اطلاعات بیشتر، من با پاچیتا خوان از سازمان ملل و گونزالو هرناندز مالک و مدیر Coffea diversa صحبت کردم که در ادامه می‌خوانیم.

قهوه ی لیبریکا از کجا می‌آید؟

ریشه لیبریکا در لیبریا، آفریقای غربی است. بااین‌حال، امروزه، بیشتر در جنوب شرقی آسیا – یعنی فیلیپین، اندونزی و مالزی کشت و مصرف می‌شود. فقط در فیلیپین بیش از ۷۰٪ قهوه‌های پرورش‌یافته لیبریکا است.

پاچیتا عضو کمیته راهبری اداره جنگل و مزرعه سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل است. او در مورد سفر این‌گونه از آفریقا به آسیا بحث می‌کند.

«ممکن است از لیبریا، لیبریکا به اتیوپی رفته باشد و در آنجا می‌تواند به خاورمیانه برود و درنتیجه به آسیای جنوب شرقی گسترش یابد. [در آن زمان، مردم مسلمان اغلب] به دلایل مذهبی به مالزی می‌رفتند.»

همچنین به‌احتمال‌زیاد استعمارگران هنگام استقرار گیاهان لیبریکا را با خود به جنوب شرقی آسیا آورده‌اند. «بیشتر جنوب شرقی آسیا یا توسط فرانسه، هلندی یا اسپانیایی اشغال‌شده بود. این استعمارگران اروپایی قهوه را با خود می‌آورند که پس‌ازآن بر عادات نوشیدن قهوه در بیشتر جنوب شرقی آسیا تأثیر می‌گذارد.»

اگرچه ممکن است جزئیات چگونگی ورود قهوه ی لیبریکا به جنوب شرقی آسیا مورد اختلاف باشد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که در اواخر قرن نوزدهم محبوبیت زیادی را تجربه کرده است.

مقاوم در برابر آفات

دلیل آن این است که در حدود سال ۱۸۹۰، یک اپیدمی زنگ‌زدگی برگ قهوه بیش از ۹۰ درصد از گیاهان عربیکا را در سراسر جهان فرا گرفت. متعاقباً، انعطاف‌پذیری در برابر بیماری‌ها و آفات برای بسیاری از تولیدکنندگان به اولویت بالایی تبدیل شد.

درحالی‌که در این زمان بسیاری از تولیدکنندگان به روبوستا روی آوردند، در عوض تولیدکنندگان در فیلیپین به کاشت لیبریکا تشویق شدند. این بدان دلیل است که گیاه لیبریکا در برابر زنگ‌زدگی برگ قهوه مقاومت بسیار بیشتری دارد و همچنین می‌توان آن را در دمای بالاتر و ارتفاعات کمتر نسبت به عربیکا رشد کرد. بعلاوه، آفات نفوذ به پوست گیلاس‌های لیبریکا دشوارتر است، زیرا به‌طور قابل‌توجهی سفت و محکم هستند.

نزدیکی و مسافرت آسان از فیلیپین به دیگر کشورهای جنوب شرقی آسیا به معنی گسترش سریع گونه‌ها بود. پاچیتا توضیح می‌دهد: «فیلیپین فقط با مالزی و اندونزی یک قایق‌سواری است و قهوه و ادویه‌جات بدون نیاز به کشتی‌های بزرگ می‌توانند از کشوری به کشور دیگر منتقل شوند.»

مشخصات قهوه ی لیبریکا

گونزالو هرناندز مالک و مدیر Coffea diversa، یک «باغ قهوه» در کاستاریکا است که بیش از ۷۰۰ نوع گیاه مختلف قهوه پرورش می‌دهد. او توضیح می‌دهد که امروزه لیبریکا می‌تواند به‌صورت وحشی در سراسر مناطق گرمسیری آفریقا پیدا شود.

درختان Liberica تا پنج سال پس از کاشت، گیلاس را تحمل می‌کنند. آن‌ها بلند می‌شوند، بعضی درختان دارای ارتفاع ۱۷ متر هستند – که می‌تواند چیدن گیلاس را دشوار کند.

برگ‌ها و گیلاس‌ها نیز به‌طور قابل‌توجهی بزرگتر از گیاهان عربیکا و روبوستا هستند. برگ‌های لیبریکا می‌توانند به‌اندازه ۳۰ سانتی‌متر رشد کنند و گیلاس‌های این‌گونه نیز می‌توانند تقریباً دو برابر اندازه دو عدد دیگر هنگام رسیدن باشند.

علاوه بر این، نسبت خمیر به پوست برای لیبریکا در حدود ۶۰:۴۰ است، درحالی‌که نسبت عربیکا و روبوستا نسبت ۴۰:۶۰ است. این نه‌تنها باعث افزایش زمان خشک شدن گیلاس‌های لیبریکا می‌شود، بلکه بر طعم آن نیز تأثیر می‌گذارد.

لیبریکایی که به‌طور طبیعی پردازش‌شده باشد، تمایل به تولید این نت‌های ظریف جک فروت دارد، درحالی‌که فرآوری شسته شده منجر به طعم‌های مرکبات و گل، یا حتی رایحه‌های عطروطعم «سنتی» بیشتری مانند شکلات می‌شود.

فراتر از این، از دیگر ویژگی‌های برجسته طعم قهوه ی لیبریکا قهوه لیبریکا می‌توان به احساس طولانی‌مدت دهان و شیرینی سازگار آن اشاره کرد – لیبریکا اغلب شیرین‌تر از عربیکا توصیف می‌شود. این ممکن است به دلیل تخلخل بیشتر بذرهای لیبریکا باشد، به این معنی که درنهایت لوبیاها قندهای بیشتری از محلول را جذب می‌کنند.

منبع: perfect daily grind

تنظیم و گردآوری بهنام حاتم جعفری

کافه اکسسوری را در اینستاگرام نیز دنبال کنید.

قهوه لیبریکا و ویژگی های این گونه قهوه

قهوه لیبریکا

کافه اکسسوری –  قهوه لیبریکا نام گونه‌ای از قهوه است که شاید تنها نام آن را شنیده باشید، چراکه تنها ۲ درصد از قهوه مصرفی دنیا را به خود اختصاص داده است.

دو گونه دیگر یعنی عربیکا و روبوستا شهرت و میزان مصرف بالای ۹۰ درصد قهوه در جهان را به خود اختصاص داده‌اند و این امر تنها به خاطر کیفیت و محبوبیت این دو گونه نیست، بلکه حجم تولید گونه‌های دیگر قهوه همچون لیبریکا به‌اندازه‌ای نیست که در صنعت قهوه جایی را به خود اختصاص دهند.

لیبریکا به خانواده‌ی بزرگ روناسیان (Rubiaceae) تعلق دارد و برای نخستین بار در منطقه‌ی لیبریا کشوری کوچک در غرب آفریقا (Liberia) کشف شد و نامش نیز ریشه در نام همین سرزمین دارد.

درختچه‌های قهوه‌ لیبریکا درواقع از گیاهان وحشی و خودروی لیبریا سرچشمه می‌گیرد؛ اما امروزه تقریباً می‌توان گفت لیبریکا دیگر در آفریقا یافت نمی‌شود و سؤال اینجاست که این ۲٪ قهوه‌ی مصرفی دنیا در کجا کشت می‌شود؟

سرزمین‌های کشت لیبریکا‌

این قهوه که برخلاف عربیکا در سرزمین‌های کم ارتفاع و مرطوب بهترین رشد را دارد، امروزه بیشتر در برخی کشورهای آسیایی و آمریکای جنوبی کشت می‌شود.

دمای بهینه برای رشد این قهوه بین ۱۸ تا ۲۸ درجه‌ و دمای بیشینه برای رشد آن ۳۴ درجه‌ی سانتی‌گراد است.

اگر بخواهیم کشورهایی که بیشترین حجم لیبریکا را تولید می‌کنند نام ببریم، باید به مالزی، اندونزی و فیلیپین اشاره کرد و بعدازاین سه، تایلند و ویتنام قرار دارند.

در اواخر قرن نوزدهم مزارع قهوه این کشورهای آسیایی مورد هجوم گسترده‌ی نوعی آفت قرار گرفت که از آن با نام «زنگار قهوه» یاد می‌شود. قارچ‌های انگلی به محصولات عربیکا که سال‌های سال محصول پرطرفدار آن منطقه بود، آسیب جدی وارد کردند.

قهوه ای مقاوم در برابر بیماری

چاره‌ی مشکل در پرورش محصولی جایگزین بود که بادوام‌تر باشد. لیبریکا که نخستین بار در سال ۱۸۷۵ به دست آلمانی‌ها به اندونزی برده شده بود.

پس از مدت کوتاهی به دلیل مقاومتی که در برابر آفت زنگار قهوه داشت به محصولی پرطرفدار در این منطقه تبدیل شد و همین موضوع باعث شد که امروزه، این کشورها بیشترین میزان قهوه‌ی لیبریکای دنیا را تولید کنند.

البته در سال ۱۸۹۵ این‌گونه‌ی قهوه هم موردحمله‌ی شدید نوعی از قارچ‌های انگلی قرار گرفت.

درنهایت در سال ۱۹۰۰ قهوه‌ کانفورا برای نخستین بار به جاوه‌ی اندونزی برده شد. از میان گونه‌های مختلف کانفورا، روبوستا هم پرمحصول‌تر بود و هم مقاومت بالایی در برابر زنگار نشان می‌داد.

به همین دلیل از سال ۱۹۱۰ به بعد، بخش وسیعی از منطقه‌ی آسیای جنوب شرقی، به‌جای عربیکا و لیبریکا، زیر کشت قهوه‌ی روبوستا قرار گرفت.

لیبریکا قهوه‌ای سرسخت

لیبریکا به‌طورکلی قهوه‌ا‌ی سرسخت است؛ هم در برابر آفت‌هایی مانند کرمک و اغلب قارچ‌های انگلی و زنگار و هم در برابر سختی‌های شرایط نگهداری، انبار و رطوبت. ازاین‌جهت لیبریکا شانه‌به‌شانه‌ی روبوستا می‌زند.

اگر درجه‌ی سرسختی قهوه‌ عربیکا را «متوسط» بدانیم، درجه‌ی سرسختی و مقاومت لیبریکا «بسیار بالا» محسوب می‌شود.

برگ‌های پهن و ضخیم و دانه‌های سخت و درشت قهوه‌ لیبریکا از دلایل این سرسختی به شمار می‌آیند.

درختچه‌ی قهوه‌ لیبریکا نسبت به دیگر انواع قهوه بزرگ‌تر و بلندتر است و گاهی تا ۲۰ متر هم قد می‌کشد.

این در حالی است که بلندی درختچه قهوه عربیکا می‌تواند به حدود ۵ تا ۶ متر و قهوه روبوستا به ۹ تا ۱۲ متر برسد.

لیبریکا تفاوت‌های مهم دیگری نیز با گونه‌های دیگر قهوه دارد. برای نمونه می‌توان به فاصله‌ی زمانی میان شکوفه دادن تا رسیدن گیلاس‌های قهوه اشاره کرد.

این زمان برحسب شرایط آب و هوایی و شیوه‌ی کشاورزی و تحت تأثیر عوامل مختلف دیگر، متفاوت است؛ اما به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، این بازه‌ی زمانی برای قهوه‌ عربیکا از ۶ تا ۹ ماه، برای قهوه‌ روبوستا از ۹ تا ۱۱ ماه و برای قهوه‌ لیبریکا از ۱۲ تا ۱۴ ماه است.

فرآوری و نگهداری لیبریکا و دشواری‌های آن

دانه‌های قهوه‌ لیبریکا نسبت به دیگر قهوه‌ها درشت‌تر، کشیده‌تر و چگال‌تر هستند و به نیروی بیشتری برای آسیاب نیاز دارند.

درشتی اندازه‌ی گیلاس‌های قهوه‌ی لیبریکا گاهی مشکلاتی در فرآوری به وجود می‌آورد.

مثلاً گوشت‌گیری (depulping) قهوه‌ لیبریکا به دلیل اندازه‌ی بزرگ میوه و سختیِ پوسته‌اش دشوار است.

محصول لیبریکا را معمولاً دو بار در سال برداشت می‌کنند. وزن محصول خشک ۷ تا ۱۰ درصد کمتر از میوه‌ی تازه است.

یک هکتار از مزرعه‌ی قهوه‌ لیبریکا به‌طور میانگین ۷۵۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم محصول می‌دهد. این در حالی است که مزارعِ تحت مراقبت و روش‌های کشاورزی بهتر و مناسب‌تر، گاهی تا ۱/۷ تن نیز محصول می‌دهند.

فرآروی قهوه لیبریکا

لیبریکا را هم می‌توان به شیوه‌ی خشک فرآوری کرد و هم به شیوه‌ی خیس. پوسته‌ی ضخیم میوه‌ی لیبریکا ممکن است این ذهنیت را ایجاد کند که فرآوری خیس برای این محصول مناسب‌تر است، اما در اغلب موارد این قهوه را به روش خشک فرآوری می‌کنند.

درروش خیس میوه‌های قهوه پس از جمع‌آوری، حداکثر تا ۲۴ ساعت گوشت‌گیری می‌شوند. سپس مراحل تخمیر و جداسازی لیزاب (mucilage) و شستشو اتفاق می‌افتد و محصول طی ۷ تا ۱۰ روز زیر آفتاب، یا ۶ الی ۲۰ ساعت در ماشینِ خشک‌کن (ترکیبی از هر دو) به‌دقت خشک شده و به‌صورت قهوه‌ی پوسته‌دار (parchment) با ۱۱ تا ۱۲ درصد رطوبت انبار می‌شود.

این فرآیند یا در کارگاه‌های قهوه‌ی ایالتی و کارخانه‌های انگشت‌شمار خصوصی اتفاق می‌افتد، یا به‌صورت دستی و به دست گروه‌های کوچک محلی و کشاورزان.

درروش خشک، میوه‌ها که معمولاً با روش برداشت شاخه‌ای (و نه دانه به دانه) جمع‌آوری می‌شوند، به مدت ۳ تا ۴ هفته زیر آفتاب مستقیم یا به مدت ۲ تا ۳ روز در ماشین‌های خشک‌کن خشک می‌شوند. انبار قهوه‌ای که به روش خشک فرآوری شده نسبت به قهوه‌های پوسته‌دار، به دلیل ویژگی‌های نم‌پذیری (hygroscopic) محصول سخت‌تر است؛ چراکه محصول در این شرایط به‌شدت رطوبت را به خود جذب می‌کند.

ارزش قهوه لیبریکا در بازار قهوه

لیبریکا برخلاف نادر بودنش، محصول بسیار ارزان‌قیمتی است. درواقع کشورهای آسیای جنوب شرقی شاید تنها بازارِ خریدار این محصول باشند.

قهوه لیبریکا در مالزی، اندونزی و فیلیپین ارزان‌ است و در حجم بالا خریدوفروش می‌شود.

البته بازار بدی به شمار نمی‌آید چراکه اغلب خریداران در این کشورها، به‌قصد تهیه‌ی محصولاتی مانند قهوه‌ی فوری یا عصاره‌‌ی قهوه، لیبریکا را خریداری می‌کنند.

لیبریکا در برخی کشورهای آمریکای جنوبی مانند گویان، سورینام، ونزوئلا و برزیل هم کشت می‌شود اما به میزان کم‌تر.

این قهوه راهی به دایره‌ی توجهات قهوه‌فروش‌ها و برشته‌کاری‌های غرب باز نکرده و دلیل این اتفاق شاید دسترسی سخت به این محصول باشد.

اما مهم‌ترین دلیل راه نیافتن لیبریکا به غرب شاید مزه‌ی تا حدودی ناخوشایندش باشد. قهوه‌ای که از این دانه‌ها‌ تهیه می‌شود مثل تمام قهوه‌های دیگر است: قهوه‌ای‌رنگ، ذاتاً تلخ و حاوی کافئین؛ و این‌همه‌ی آن‌ چیزی است که یک قهوه‌خور معمولی از نوشیدنی محبوب خود انتظار دارد؛ اما این تمام ماجرا نیست.

پروفایل طعمی قهوه لیبریکا

پروفایل طعمی قهوه‌ لیبریکا بیشتر شبیه به روبوستا ست تا عربیکا؛ اما دو عامل لیبریکا را از روبوستا جدا می‌کند، اول این‌که رایحه‌ی لیبریکای برشته‌شده به نسبت ناخوشایند است.

دومین عامل، طعم مزه دودی این قهوه است.

در بعضی منابع طعم لیبریکا به تنباکوی مایع تشبیه شده که تفاوت زیادی با طعم یادهای ملایم سوخته‌ای دارد که ممکن است در قهوه‌های تیره برشت معمول پیدا شود. حتی برخی آن را به لاستیک ماشین و پلاستیک در حال سوختن تشبیه کرده‌اند.

به همین دلیل در کشورهایی مانند مالزی، این قهوه با مقدار زیادی شیر و شکر آماده و سرو می‌شود تا تلخی‌اش را بگیرند.

کافه اکسسوری را در اینستاگرام نیز دنبال کنید.